Dirk over de modal shift en Zorro
De voorstellen van Zorro voor de modal shift in de Antwerpse zuidoostrand zijn enthousiast onthaald door de burgemeesters en schepenen van de betrokken gemeenten. Ook vanuit de Vervoerregio Antwerpen kwamen er positieve reacties. ‘Dankzij de expertise en de inzet van onze vrijwilligers krijgt ons Zorro-rapport veel lof’, zegt Ringland-coördinator Dirk De Weerdt. ‘Sommige voorstellen zijn gedurfd, maar ze zijn volgens ons nodig om de doelstellingen van het Routeplan 2030 te halen.’ Dirk blikt terug op het voorbije intense werkjaar en kijkt vooruit naar het volgende.
De Vervoerregio Antwerpen omvat 32 gemeenten met samen meer dan 1 miljoen inwoners. Om de participatie van alle betrokkenen in die regio haalbaar te maken, is de Vervoerregio in zeven stukken verdeeld. De zuidoostrand geldt als pilootproject en omvat de gemeenten Mortsel, Edegem, Hove, Boechout, Kontich, Lint, Borsbeek en Wommelgem. Als het over de modal shift gaat, is in onze regio veel voor verbetering vatbaar. De auto is er nog veel dominanter aanwezig dan bijvoorbeeld in de kernstad. Dat hoeft eigenlijk niet, want de afstanden zijn er klein, de gemeenten liggen dicht bij elkaar, je kan er gemakkelijk de fiets of de tram nemen. Er valt dus veel winst te boeken. Minder autogebruik betekent immers niet minder mobiliteit, maar wel een grote verbetering voor de leefomgeving.
Op de druk bijgewoonde debatavond van Ringland in Mortsel, net geen jaar geleden, werd niet alleen info gegeven over de modal shift als vierde en noodzakelijke pijler van het Toekomstverbond. De 200 aanwezigen hielden ook een brainstorm over de vermindering van het autoverkeer ten voordele van het fiets- en wandelverkeer en het openbaar vervoer. Ringland-vrijwilliger Jan Vos had hard aan de kar getrokken om die avond voor te bereiden en een burgerplatform op te richten. 40 deelnemers gaven zich op om als vrijwilliger mee te werken. We hebben zelf ook nog mensen aangetrokken die de vervoersproblemen in onze regio goed kennen. Met de Fietsersbond, waarin ikzelf ook al tien jaar coördinator ben voor de Antwerpse zuidrand (Azura), hebben we veel ervaring met fietspaden en fietsenstallingen. Maar de mensen van TreinTramBus bijvoorbeeld weten dan weer alles over openbaar vervoer. Er dienden zich ook mensen aan met veel expertise en beroepservaring, bijvoorbeeld iemand die bij Infrabel werkt en een trambestuurster van De Lijn. Er boden zich ook mensen aan uit wijkcomités, enkele ervaren Ringland-vrijwilligers deden mee, en vooral veel gewone burgers die zich willen inzetten voor een betere leefomgeving in onze regio. Zorro staat voor ‘ZuidOostRand RouteOverleg’, maar natuurlijk ook voor de speelse rebel die dingen maatschappelijk in beweging zet.
Sensibiliseren, detecteren en verbeteren
Het basisidee van de modal shift is dat mensen andere vervoermiddelen dan de auto gaan gebruiken. Om die ambitie waar te maken moeten de andere vervoersmodi – te voet, met de fiets of het openbaar vervoer – evenwaardig uitgebouwd worden. Anders maken mensen de overstap niet. Met Zorro hadden we dus drie kerntaken: sensibiliseren voor de modal shift en mensen ertoe aanzetten zich duurzamer te verplaatsen, de bestaande fietsnetwerken in kaart brengen en knelpunten detecteren, en verbeterpunten voorstellen voor de routes van het openbaar vervoer. Hoewel alle vergaderingen van onze werkgroepen online verliepen, was er een enorme dynamiek onder onze vrijwilligers. De plannen van Zorro zijn echt groepswerk. Alle werkgroepen hebben de hele zomer en herfst hard gewerkt – wegens corona konden weinig mensen op vakantie gaan, wat de kwaliteit van het Zorro-rapport zeker ten goede gekomen is. (lacht)
De eerste fietswerkgroep maakte een analyse van de grote fietsassen in de regio. De tweede formuleerde een visie op de fiets- en wandelassen zoals binnenwegen, fietsstraten, winkelstraten, gemengd verkeer, enzovoort. De derde werkgroep onderzocht de parkeerruimte voor fietsen. De werkgroepen openbaar vervoer tekenden een verbeterd netwerk voor de regio uit, bestudeerden hindernissen voor tramdoorstroming en onderzochten de toegankelijkheid voor mensen die slecht te been zijn. Om de modal shift te promoten ontwikkelden we de Modal Selfie, een online tool om je eigen vervoerskeuzes te monitoren.
Een van de fietswerkgroepen werkte ook het concept van ‘autoluwe buurten’ uit – geïnspireerd op de ‘15 minutenstad’ in Parijs – met de bedoeling dat idee te verankeren in het Routeplan 2030 van de Vervoerregio. Dat concept vertrekt van het idee om het doorgaand verkeer te weren uit buurten, door middel van een poorteffect, lage snelheid, een woonerf-achtige aanleg, met voorzieningen op wandelafstand, vergroening en ontharding. De bedoeling van de autoluwe buurten is uiteindelijk dat kinderen veilig op straat kunnen spelen en ouderen er zelfstandig kunnen wonen. Dat concept is zeer goed onthaald door de gemeenten.
Beter fietspad tussen Boechout en Borsbeek
Op Driekoningen (foto) maakten we ons rapport openbaar met een ludiek filmpje en een persbericht en nieuwsbrief. Tijdens een Zoom-overleg lichtten we het ook toe aan Simon Neyt (covoorzitter van de Vervoerregio) en aan de burgemeesters en schepenen van Mobiliteit van de gemeenten van onze regio. We kregen enthousiaste reacties. De schepenen van Boechout en Borsbeek spraken al meteen af om de steenweg tussen beide gemeenten te voorzien van een beter fietspad. Inmiddels hebben we al verdere toelichting kunnen geven aan de schepencolleges van Lint en Hove, en Boechout volgt. Binnenkort zitten we ook samen met een Borsbeekse delegatie, die erg positief is over ons recept voor autoluwe buurten. Zorro-vrijwilliger Luc Braine, die daar in de mobiliteitsraad zit, trekt aan die kar.
Helaas is men in de Vervoerregio niet enthousiast over onze voorstellen om twee tramlijnen te verlengen naar Kontich, en om op termijn een tramlijn naar Boom aan te leggen langs de A12. Op dat niveau wil men voorlopig enkel nadenken over tramverlengingen die al in het Routeplan 2030 zijn afgesproken. Nochtans is het de ambitie van de Vervoerregio om het openbaar vervoer tegen 2030 te verdubbelen. Dat komt neer op een stijging naar 20 procent van alle vervoersbewegingen in de regio en dat kan niet zonder nieuwe tramverlengingen. Er is blijkbaar geen budget om dat te bestuderen, terwijl men wel een nieuwe metrokoker met een boortunnel onder de binnenstad wil onderzoeken – een heel dure optie. Tegen maart is ons een grondige vergelijking van het Routeplan 2030 en het Zorro-rapport beloofd en zal die discussie verder gevoerd worden. Ik woonde vanuit Ringland en Zorro onlangs de werkbank Routeplan bij (waarvan Simon Neyt van de Vervoerregio en Peter Vermeulen van Ringland covoorzitters zijn, red.). Die werkbank kiest duidelijk voor de modal shift. Nu de budgetten nog.
Openbare ruimte herverdelen
Als het voor andere modi nodig is, suggereert Zorro om ook de auto-infrastructuur aan te passen. Zo zou het knooppunt E19-R11 veel compacter kunnen(foto), waardoor er langs de Krijgsbaan in Wilrijk plaats komt voor een degelijk fietspad, meer groenbuffer tussen de autoweg en de woonwijken en nieuwe binnenwegen. Een ander voorbeeld is dat het in bepaalde straten echt nodig is om de openbare ruimte te herverdelen om fietsparkeerplaatsen te kunnen aanleggen. Sommige van onze voorstellen zijn gedurfd, maar ze zijn volgens ons nodig om de doelstellingen van het Routeplan 2030 te halen.
Nog een jaar verder
We roepen iedereen nu op om de Modal Selfie te doen. Bij de lancering op 6 januari werd die tool goed onthaald in de pers en bij de gemeenten, en ongeveer 1.600 mensen hebben hem inmiddels bekeken op www.modalselfie.be. Maar nog maar enkele tientallen burgers zijn de uitdaging ook effectief aangegaan om hun modal split te verbeteren, bovendien vaak mensen die al duurzaam bezig zijn. We moeten dus nadenken over een campagne die ook de verstokte autogebruikers bereikt.
Ringland kon mij een jaar geleden aanwerven met een subsidie van de Vlaamse overheid, voor één jaar, twee dagen per week. Om nog een jaar verder te kunnen werken lijkt er nu gelukkig toch uitzicht op verdere financiële steun van het departement Mobiliteit en Openbare Werken en de burgerbewegingen. De gemeenten stellen onze blijvende inbreng op prijs en onze vrijwilligers staan te popelen om de handen opnieuw uit de mouwen te steken. Vanaf maart nemen we met de Zorro-werkgroepen de draad weer op om onze thema’s concreter uit te werken. En als het weer mag, trekken we de straat op. We willen bijvoorbeeld samen met de gemeentebesturen een fietstocht maken langs de dorpskernen van de zuidoostrand, van Edegem tot Wommelgem, om de knelpunten te bespreken. Wij zitten zeker niet stil! Wie nog wil meewerken, houdt het best onze Zorro-nieuwsbrief in de gaten.
Wil je op de hoogte blijven van de initiatieven van Zorro? Schrijf je in op de nieuwsbrief of stuur een mail naar zorro@ringland.be.
Het verhaal van Dirk De Weerdt werd opgetekend door Ringland-vrijwilliger Stefaan Vermeulen en communicatiecoördinatrice Veerle Janssens. Dirk is sinds een jaar halftijds in dienst van Ringland als Zorro-coördinator. Daarnaast is hij al 35 jaar verbonden aan de Universiteit Antwerpen, waar hij onderzoekers bijstaat bij de grafische vormgeving van hun publicaties, en doet hij gelijkaardig werk als zelfstandige.