Peter over 10 jaar Ringland: ‘Telkens trekken wij aan de kar’
Een volledig overkapte Ring: dat was het ambitieuze idee dat Ringland op 14 februari 2014 op de kaart zette. Al 10 jaar lang trekt de burgerbeweging daarvoor aan de kar. ‘De ambitie blijft dat onze droom over 10 jaar werkelijkheid geworden is’, zegt Peter Vermeulen in een terug- en vooruitblik. ‘Door de burgerbeweging zal het uiteindelijke resultaat veel kwaliteitsvoller zijn – dat erkennen ook alle andere partners rond de tafel.’ Met dank dus ook aan de honderden vrijwilligers die zich dagelijks inzetten voor hun stad en voor Ringland.
Toen in 2009, onder impuls van stRaten-generaal en Ademloos, de Lange Wapperbrug werd weggestemd in een volksraadpleging, lag de vraag op tafel: wat dan wel? Onder druk van die twee burgerbewegingen voerde de stad een overkappingsonderzoek uit, met in juni 2012 een aantal veelbelovende resultaten: de Ring overkappen zou een enorm winst betekenen voor de leefbaarheid van de stad, en zo’n grote investering ging economisch gepaard met heel wat terugverdieneffecten. Om dat mogelijk te maken was echter wel een grondige reorganisatie nodig van het onderliggende verkeerssysteem, dat toen al volkomen vastliep en onveilig was.
Als stedenbouwkundige nam ik dat op als een uitdaging. Ik werkte dat idee verder uit in de publicatie Uit de ban van de Ring (november 2012). Die vormde anderhalf jaar later de inhoudelijke basis om op Valentijn 2014 de nieuwe burgerbeweging Ringland boven de doopvont te houden. Want dat was van in het begin duidelijk: om deze droom te realiseren moesten we ons als burgers organiseren om zo te wegen op het beleid en om de realisatie ervan permanent aan te jagen. Dat doen we nu al 10 jaar, en we zitten pas halfweg.
Peter Vermeulen: 'Als projectleider ben ik vaak het uithangbord van Ringland, maar Ringland zou niet kunnen bestaan zonder de honderden vrijwilligers.' © AP/Ringland
Toekomstverbond
De lancering van Ringland kende een blits-start. Een golf van enthousiasme verspreidde zich over de hele Antwerpse bevolking, Ringland moest en zou er komen. In een paar maanden tijd, vlak voor de verkiezingen in 2014, waren alle Vlaamse democratische partijen het erover eens dat de Antwerpse Ring overkapt moest worden. Op onze suggestie werd anderhalf jaar later een intendant aangesteld, met als opdracht om alle partijen rond de tafel te brengen en zo tot een gemeenschappelijk, gedragen voorstel te komen. Na zijn ambitienota van eind 2016 leidde dat in maart 2017 tot het Toekomstverbond. Daarin engageerden de Vlaamse overheid, de stad Antwerpen en de drie burgerbewegingen zich er samen toe om een slanke versie van de Oosterweelverbinding onder de Schelde te bouwen, alvast 1,25 miljard euro vrij te maken voor de overkapping van de volledige Ring, te investeren in een radicale modal shift naar minder autoverkeer, een haventracé te bouwen om het zwaar verkeer buiten de stad te houden, en om dat alles te doen in co-creatie. Dat de burgerbewegingen mee aan tafel zaten en mee aan de kar zouden trekken, was een essentieel onderdeel van het akkoord.
Trekken, sleuren, duwen
Dat engagement zijn wij toen ten volle aangegaan, en blijven we aangaan. Dat gaat niet altijd vanzelf. Het is vaak trekken, sleuren, duwen. Vooruitdenken en toch geduldig zijn. Meer willen maar toch tevreden zijn met de resultaten die we halen. Telkens afwegen wat onze minimumdoelen zijn en inschatten of het glas half vol of half leeg is.
Neem bijvoorbeeld de overkapping van de noordelijke Ring, aansluitend op de realisatie van de Oosterweelverbinding. De Ringland Academie, een groep stedenbouwkundigen en deskundigen die ons bijstaan in ons studie- en ontwerpwerk, nam actief deel aan tal van scrumsessies waar plannen werden voorgelegd, bediscussieerd, bijgestuurd en afgeklopt. Dankzij Ringland komt er aan de Groenendaallaan geen ondergrondse groene verbinding maar een bovengronds buurtpark, wordt de omgeving van het Noordkasteel een groenzone omdat de knoop veel compacter werd, neemt de verbindingsweg aan Schijnpoort minder ruimte in dan aanvankelijk gepland en is ook de knoop Zuid veel compacter dan aanvankelijk getekend. Telkens weer trokken wij aan de kar, door de inzet van de burgerbeweging zal het uiteindelijke resultaat veel kwaliteitsvoller zijn – dat erkennen ook alle andere partners rond de tafel.
Ineens tegoei
Niet dat wij alles binnenhaalden. Zo hebben wij altijd gepleit, en doen we dat nog steeds, om de zuidelijke Ring tot aan de Kennedytunnel te overkappen, wat voorlopig niet gepland is. Wij willen ons echter aan de afspraak uit het Toekomstverbond houden om de Ring volledig te overkappen.
Een ander voorbeeld waarbij we het been stijf hielden, was de zo volledig mogelijke overkapping van de noordelijke Ring. Omwille van de tunnelveiligheid is daar voorzien in een aantal gaten, die volgens ons echter nog te groot zijn. We hebben bovendien jarenlang gepleit om de Ring daar tijdens de lopende werken meteen mee te overkappen en de werken ‘ineens tegoei’ te doen, een eis die in maart 2022 werd ingewilligd en die iedereen nu volkomen logisch vindt. En met het oog op de bouwfase die eraan komt, pleiten we ervoor om de bypass (waarover het verkeer zal rijden tijdens de afbraak van het viaduct) te vereenvoudigen en om in detail te onderzoeken hoe die gaten bouwtechnisch nog verder verkleind kunnen worden. Daartoe heeft de UAntwerpen inmiddels een studie opgestart.
Zuidelijke Ring
Het idee van de Oosterweelverbinding is 25 jaar geleden ontstaan en wordt nu gerealiseerd. Zonder de burgerbewegingen hadden we nu de Lange Wapperbrug gehad, dankzij de burgerbewegingen krijgen we nu een tunnel met brede fietskoker. Maar dat is nog maar de helft van het verhaal. Wat nu op stapel staat is even belangrijk.
Het idee om de zuidelijke Ring te overkappen lag al in 2017 op tafel en de voorbije jaren is daar al enig voorbereidend onderzoek rond gedaan. Evenwel met te weinig resultaten. Dat wordt dit jaar grondig bijgestuurd. Er wordt opnieuw een proces opgezet, weer met meer co-creatie, waarbij de Ringland Academie in de ontwerpfase structureel betrokken wordt. Het doel is dat de nieuwe Vlaamse regering eind 2024 een duidelijk plan krijgt voorgelegd voor de realisatie van gescheiden verkeersstromen, een volledige overkapping van de R1-Zuid met zo weinig mogelijk gaten, en met een duidelijke financiering en realistische retroplanning. Want wat ons betreft moet die overkapping er over 10 jaar liggen!
Modal shift
Even belangrijk als de overkapping zijn de investeringen in de modal shift. Tijdens de lockdown wegens corona dachten we even dat de verkeersstromen vanzelf zouden minderen, maar niets is minder waar. Zonder voldoende investeringen in autominderen en in meer en beter openbaar vervoer zal de stad blijven versmachten in te veel drukte, lawaai, vuile lucht, onveiligheid en chronische files. De voorbije jaren is de afspraak over de modal shift in het Toekomstverbond zeker niet voldoende gerealiseerd. Dat zegt niet alleen Ringland, inmiddels vormen we samen met meer dan 35 actiegroepen en burgerinitiatieven een Modal Shift Coalitie om oplossingen aan te reiken die de autocongestie tegengaan, en dat vanuit een breed maatschappelijk draagvlak.
Wij hebben er overigens ook voor gepleit om het plan voor ‘basisbereikbaarheid’ van De Lijn en het Routeplan van de vervoersregio Antwerpen beter op elkaar af te stemmen, en voorafgaand ook oog te hebben voor de ‘basisbetrouwbaarheid’. Naast investeringen om het openbaar vervoer uit te breiden moeten er ook voldoende middelen en capaciteit voorhanden zijn voor de bestaande dienstverlening (personeel, materieel, onderhoud, informatie …), want in de praktijk laat die vaak te wensen over. Dat kan dus enkel als er voldoende middelen zijn voor de exploitatie – wat overigens niet alleen geldt voor Antwerpen, maar evengoed voor de Vlaamse Rand rond Brussel, voor Gent, en voor alle provincies in Vlaanderen. Het spreekt voor zich dat dat niet ‘budgetneutraal’ kan, zoals de huidige regering bleef stellen. Er zullen hoe dan ook extra middelen moeten gaan naar beter openbaar vervoer, in heel Vlaanderen.
Extra investeringen
In Antwerpen hebben we samen met stRaten-generaal het voorbije jaar heel erg aangedrongen op extra investeringen in nieuwe tramlijnen. Dat heeft op 2 februari eindelijk geleid tot een doorbraak. Zoals de burgerbewegingen bij de start van het Toekomstverbond 1,25 miljard euro bedongen hebben voor leefbaarheidsprojecten, zo wordt nu een gelijkaardig bedrag vooropgesteld om drie nieuwe tramlijnen, een Ringspoor en twee stelplaatsen te realiseren. Dat gebeurt bovendien in een vernieuwde samenwerking tussen o.a. het departement Mobiliteit en Openbare Werken, De Lijn, Lantis, de burgerbewegingen en mobiliteitsverenigingen, zodat alle betrokken partijen in overleg en vanuit hun kwaliteiten kunnen bijdragen aan het grotere geheel.
Is dat akkoord te vaag, zoals sommigen vrezen? Dat de regering niet meteen een ‘zak geld’ klaargezet heeft, is niet abnormaal. Er zijn zoveel projecten waarvoor de middelen pas vrijgemaakt worden in de loop van de tijd. Wij durven alleszins te geloven dat deze regeringsbeslissing het begin is van de zo noodzakelijke kentering voor het openbaar vervoer. Het is hoe dan ook positief dat er nu sprake is van een ‘meerjarig geïntegreerd investeringsprogramma’. Bovendien stellen we vast dat alle politieke partijen daar nu achter staan. Dat was niet altijd zo.
Er samen voor blijven gaan
Halen we alles binnen wat we willen? Nee. Gaat het snel genoeg vooruit? Nee. Hebben we al heel wat gerealiseerd? Ja. Valt er nog veel te realiseren? Heel zeker. De ambitie is dat onze droom over 10 jaar werkelijkheid geworden is. Daarvoor moeten we er allemaal samen voor blijven gaan, met de nadruk op ‘samen’. Want als projectleider ben ik wel vaak het uithangbord en de woordvoerder van Ringland, maar Ringland zou niet kunnen bestaan zonder de honderden vrijwilligers die zich dagelijks inzetten voor hun stad en voor Ringland. De Roma-avonden, de festivals en optochten in de beginjaren, de fondsenwervers die het ons mogelijk maken onze onafhankelijke rol te blijven spelen, de burgerprojecten die we al lanceerden (CurieuzeNeuzen, Straatvinken, Zorro en Tramvinken), de experts en academici die ons blijven bijstaan, onze campagnemensen, de Ringland-postbodes, de Reuzenbouwers en andere creatievelingen en feestvierders: al die vrijwillige werkuren komen neer op meer dan 10 fulltime-equivalenten aan personeel. Terwijl we slechts twee halftijds personeelsleden hebben om de winkel bij elkaar te houden.
En wat nog veel belangrijker is, onze vrijwilligers blijven uitdragen wat heel Antwerpen wil: een volledig overkapte Ring, een nieuwe long voor onze stad, als nieuwe centrale as in de hele agglomeratie en als dé hefboom voor ons aller toekomst … én die van alle kinderen en kleinkinderen.
- Peter Vermeulen is de bedenker en projectleider van Ringland. Zijn relaas werd opgetekend door Ringland-vrijwilliger Stefaan Vermeulen.
- Bekijk ook de tijdlijn met een overzicht van alle plannen, beslissingen en evenementen van de voorbije 10 jaar én daarvoor.
- Lees ook het interview met Peter Vermeulen en Pol van Steenvoort in Het Laatste Nieuws: 'Voor deel van onze achterban zal het nooit genoeg zijn’.
- Op de blog van Ringland vertellen vrijwilligers en experts over wat er leeft voor en achter de schermen van de burgerbeweging. Ben jij ook geïnteresseerd om mee te draaien? Mail naar info@ringland.be.