Onderzoek werkbank Financiering bevestigt: volledige overkapping levert meeste baten op
De werkbank die de financiering van de overkapping van de zuidelijke Ring onderzocht, heeft haar verslag afgerond. De commissie Mobiliteit en Openbare Werken van het Vlaams Parlement kreeg daarover toelichting tijdens de Voortgangsrapportage. Voor een definitieve becijfering van de te verwachten kosten is het te vroeg. Daarvoor moet eerst een concreter ontwerp van de tunnels en overkapping uitgewerkt worden. Toch blijkt uit de voorliggende kosten-batenanalyse alvast dat de vollédige overkaping veel meer voordelen oplevert dan gedeeltelijke kappen of bermen en schermen: betere luchtkwaliteit en minder geluidsoverlast, unieke kansen tot stadsontwikkeling, een oplossing voor het groentekort en voor de hittestress ten gevolge van de klimaatverandering, enz.
De werkbank Financiering kwam er drie jaar geleden op aansturen van de burgerbewegingen. De uiteindelijke opdracht voor de studie door de Universiteit Antwerpen ging drie jaar geleden mede uit van de stad Antwerpen, het departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) en Lantis.
Theoretische oefening met enkel voorlopige tendensen
Om de kosten en baten van een overkapping van de zuidelijke Ring (van de Kennedytunnel tot de knoop Oost in Borgerhout) in te schatten gingen de onderzoekers van de Universiteit Antwerpen uit van bestaande modellen, wetenschappelijke literatuur en een bevraging van experten in nauwe dialoog met de leden van de werkbank. Er werd ook gekeken naar vergelijkbare overkappingsprojecten in het buitenland.
Bij de berekeningen dient echter een belangrijke kanttekening geplaatst te worden. De informatie die als basis diende, is ondertussen gewijzigd en wijzigt nog steeds. Zo bestaat er nog geen definitief ontwerp van de ringparken en de uiteindelijke overkapping van de zuidelijke Ring. Ook de onderliggende verkeersorganisatie van dat traject is nog verre van bekend, terwijl uit een vergelijking met internationale projecten blijkt dat de kostprijs erg afhankelijk is van het aantal rijvakken, de verkeerstechnische en de bouwtechnische complexiteit. Voorts konden de effecten van het Routeplan 2030 nog niet concreet becijferd worden. Daardoor waren de kosten en de baten moeilijk te kwantificeren. De conclusie van de deelnemers aan de werkbank was bijgevolg dan ook dat het ‘een theoretische oefening was waaruit enkel voorlopige tendensen kunnen worden geïdentificeerd’.
Vier scenario’s
In de werkbank werden vier scenario’s naast elkaar gelegd. In scenario 1 (het ‘nultarief’) blijft de huidige R1-Zuid onveranderd, afgezien van enkele besliste investeringen (bv. schermen van ringpark Groene Vesten en Pomppark Zuid). Voor de andere drie scenario’s is uitgegaan van een doorlopende scheiding van het verkeer over een stedelijke ringweg (SRW) en een doorgaande ringweg (DRW). Daarvoor is een totale reorganisatie van de Ring nodig. Dat maakt het project in Antwerpen sowieso duurder dan de buitenlandse voorbeelden, te meer omdat de Ring hier drukbevolkt gebied doorkruist.
Ook de onderhoudskosten voor een periode van 100 jaar werden ingeschat. Die moeten ook betaald worden wanneer de Ring onveranderd blijft (scenario 1). De volledige overkapping (scenario 2) is zoals verwacht het duurst. Een gedeeltelijke overkapping met drie korte kapstukken van 450 meter (scenario 3) kost minder, alternatieve maatregelen zoals bermen en schermen plaatsen (scenario 4) kosten het minst.
Kosten tegenover baten
Tegenover die kosten moeten de baten geplaatst worden. De werkbank onderzocht de positieve effecten voor (1) de luchtkwaliteit, (2) de geluidskwaliteit, (3) de klimaatadaptatie met waterbergend vermogen en verkoeling, (4) groen-tekorten, ecosysteemdiensten en ecologie, (5) stedelijke ontwikkeling van zowel bestaand als nieuw vastgoed, (6) ruimte en (7) mobiliteit. Ook daarvoor werd geprobeerd een inschatting te maken voor een periode van 100 jaar.
Een deel van de baten kan uitgedrukt worden in euro. Andere positieve effecten zijn moeilijker financieel meetbaar. Denk aan een beter imago van de stad, met als gevolg een hogere aantrekkingskracht voor jonge tweeverdienersgezinnen en toeristen, extra investeringen en werkgelegenheid enz. Minder hittestress betekent ook minder hittedoden ingevolge hoge nachttemperaturen in gebouwen in de buurt van de overkapping. Minder wrijving in de tunnels betekent voorts energie-efficiëntie. Extra groen zal uiteraard ook het welbevinden en bijgevolg de gezondheid verbeteren, niet alleen van de omwonenden maar van alle gebruikers.
Ook al waren niet alle baten exact te berekenen, toch zijn de onderzoekers het erover eens: de volledige overkapping met bijbehorend groen op het dak van de Ring (scenario 2) zal de grootste maatschappelijke baten opleveren. De gezondheidswinst zal aanzienlijk zijn door de verbetering van de luchtkwaliteit, het contact met het groen en de geluidsreductie.
Alternatieve scenario’s scoren ondermaats
De alternatieve scenario’s scoren minder goed. Bij een gedeeltelijke overkapping (scenario 3) is het bijkomende groen weliswaar van grote waarde voor recreatie en toerisme, maar de geluidsreductie en de verbetering van de luchtkwaliteit blijven ondermaats. De kosten zijn dan ook onevenredig hoog.
Extra bermen (scenario 4) kunnen voor de bewoners van de woningen in de directe omgeving een positief effect hebben, hoewel nauwelijks voor bewoners van hoogbouw. Maar ze dragen niet bij tot een verbetering van de luchtkwaliteit, een oplossing voor het groen-tekort en vastgoedbaten.
Te onthouden valt ten slotte dat een snelheidsbeperking, die snel en met verwaarloosbare kosten doorgevoerd kan worden, al grote baten kan opleveren voor de geluidsreductie en de luchtkwaliteit. In afwachting van de overkapping is dat dus alvast een aanbevelenswaardige maatregel. Het aanbrengen van groeven in het wegprofiel (Next Generation Concrete Surface) kan ook al aanzienlijke geluidsbaten teweegbrengen. Die maatregel werd tijdens de opmaak van de studie alvast toegepast.
Interessante inzichten
Volgens de professoren die namens de Ringland Academie deelnamen aan de werkbank werden sommige te verwachten baten nog te laag ingeschat. Ze betreuren ook dat er geen rekening gehouden werd met nog meer te verwachten voordelen, zoals het effect op de werkgelegenheid, het imago van de stad en de aantrekkelijkheid ervan voor jonge gezinnen, en de opwaardering van het vastgoed. De verbeterde verkeersveiligheid werd evenmin in rekening gebracht: de reorganisatie van de Ring zal bv. ook leiden tot veiliger verkeer en dus minder slachtoffers. Door al die onzekere parameters zijn de cijfers in de analyse volgens de Ringland Academie dan ook te nuanceren. Niettemin vond de burgerbeweging de ‘denkoefening’ zinvol.
Christophe Lambrechts, lid van de werkbank namens Ringland: ‘Ondanks het gebrek aan voldoende becijferbare parameters heeft de kosten-batenanalyse voor de overkapping van de zuidelijke Ring enkele interessante inzichten opgeleverd. We voelen ons alvast gesterkt in onze overtuiging dat de vollédige overkapping de meeste baten zal opleveren.’
Optimaliseren
De werkbank zal nu bekijken hoe ze de voorliggende varianten kan optimaliseren. Ook de experts van de Ringland Academie buigen zich voort over financieringsalternatieven en besparingsmogelijkheden. Waar kunnen op basis van de huidige berekeningen de meeste baten behaald worden en tegelijk de kosten significant verminderd worden? Zo verdient bv. een ‘gebruikersbijdrage’ voor de tunnels verdere studie (momenteel is alleen voorzien in een tolheffing voor vrachtwagens in de Kennedytunnel). Het is alvast een maatregel met bewezen impact om het verkeer te sturen. Ook publiek-private samenwerking (pps) moet verder onderzocht worden.
Pol van Steenvoort, gewezen voorzitter van Ringland en lid van de werkbank: ‘Het blijft de bedoeling de grootst en best mogelijke overkapping te realiseren, zoals afgesproken in het Toekomstverbond van 2017. We ondersteunen het pleidooi van de werkbank voor verder ontwerpend onderzoek naar een kostenefficiënte overkappingsvariant met aandacht voor de belangrijkste leefbaarheidsbaten. Bij een nieuwe analyse verwachten we dat de baten van de overkapping zullen opwegen tegen de kosten.’
- Lees op onze blog ook Pol over de financiering van de overkapping.