Volgende Vlaamse regering moet half vol glas dringend bijvullen

De aflopende regeerperiode valt toevallig of niet samen met de eerste vijf jaar van het bestaan van Ringland. Het waren vijf intense jaren, waarbij het Toekomstverbond uit 2017 een van de mijlpalen was. Met dat akkoord werd een doorbraak bereikt in de jarenlang aanslepende strijd rond Oosterweel en kregen de burgerbewegingen eindelijk een plaats aan de onderhandelingstafel.

Politici eensgezind over Ringland

Voorafgaand aan de infoavond in De Roma voelden studenten radiojournalistiek van AP Hogeschool, in het kader van het recente festival Radio Ringland, kopstukken van zes partijen aan de tand over hun beleidsintenties ten aanzien van de volledige overkapping, de modal shift en rekeningrijden.

Willem-Frederik Schiltz (Open VLD), Wouter Van Besien (Groen), Yasmine Kherbache (sp.a), Jos D'Haese (PVDA), Annick De Ridder (N-VA) en Koen Van den Heuvel (CD&V) gaven antwoorden op enkele ja/nee-vragen. Vlaams Belang ging niet in op de uitnodiging. Lees en bekijk de vragen en antwoorden hier.

Opvallend was de grote eensgezindheid over volgende thema’s:

• Oosterweelverbinding: er moet in voldoende middelen voorzien worden om bij de bouw van de Oosterweelverbinding daar meteen ook een maximale overkapping te realiseren.
• Zuidelijke Ring: de plannen voor de overkapping moeten tegen 2025 volledig op punt staan zodat ze tussen 2025 en 2030 uitgevoerd kunnen worden.
• Het STOP-principe: voorrang - in die volgorde - voor voetgangers, fietsers, openbaar vervoer en auto.
• De noodzaak van een modal shift: via investeringen in openbaar vervoer, fiets en deelsystemen moet het autogebruik in de regio Antwerpen tegen 2025 met 10% verminderen.

Ringland is uiteraard verheugd over deze reacties. Maar in de volgende regeerperiode komt het erop aan de daad bij het woord te voegen.

Nog niet alle twijfels weggenomen

Het viel de jongste weken op dat nog steeds niet iedereen er gerust op is dat de volledige overkapping er komt. Er rezen zelfs twijfels over het Toekomstverbond (cf. blog van politicoloog Wouter Van Dooren). Ook bij ’t Schijnverbond, een koepel van buurtorganisaties in de ruime omgeving van het Sportpaleis, heerst nog steeds veel onrust en wrevel over de Hollandse knoop, die volgens de jongste plannen nog steeds 26 rijstroken zou tellen.

Nieuw samenwerkingsmodel nog voor verbetering vatbaar

Prof. em. Jef Van den Broeck en stedenbouwkundige Luk Vanmaele, beiden leden van de Ringland Academie en namens de burgerbewegingen betrokken bij de werkbanken van de intendant, blikken tijdens de Roma-avond terug op het afgelegde parcours sinds het Toekomstverbond.

Jef van den Broeck juicht toe dat de burgerbewegingen eindelijk geaccepteerd worden als volwaardige partners, maar ‘er is nog heel wat werk aan de winkel vooraleer we van een echte deliberatieve aanpak kunnen spreken’. ‘Er bestaat nog geen georganiseerde samenwerkings- en besluitvormingsstructuur. Er is ook geen echte regisseur van het hele proces. Bovendien moet een permanente band gecreëerd worden met de hele bevolking, een werk- en leerproces voor iedereen.’

Het systeem met werkbanken, waarin administraties, ontwerpers en burgers met elkaar geconfronteerd worden, bewijst volgens prof. van den Broeck dat samenwerken tot meer ontwerp- en projectkwaliteit leidt. ‘Een voorwaarde is wel dat de werkbanken goed begeleid worden. In de huidige fase vlot dat nog niet optimaal omdat een duidelijke regie ontbreekt en de rollen van de actoren niet altijd duidelijk zijn.’ Hij pleit ervoor dat de stad de rol van regisseur zou opnemen omdat ze direct betrokken is op alle vlakken.

Ambitie modal shift moet hoger

Luk Vanmaele zoomt in op de noodzakelijke modal shift en het Routeplan 2030 dat daarvoor opgemaakt werd. Ringland, Ademloos en stRtaten-generaal stelden in december 2018 een adviesnota met concrete maatregelen op, ter aanscherping van de te vage en vrijblijvende Visienota. Die adviesnota werd zeer positief onthaald, maar verder is er nog niets mee gebeurd. Het blijft wachten op een actieplan.

De burgerbewegingen dringen aan op meer ambitie dan een modal split 50/50. Buitenlandse stadsregio’s tonen aan dat 50/50 niet zal volstaan. Vooral de districten en de randgemeenten zijn nog te sterk autogericht. Er zal een stevige tand bij moeten worden gestoken om ook daar het maatschappelijk draagvlak te vergroten, oordeelt Luc Vanmaele. ‘Bovendien stellen we vast dat heel wat politici en ambtenaren wel de mond vol hebben van de modal shift, maar niet echt de beleidsconsequenties ervan zien.’

1. Omwenteling nodig voor openbaar vervoer

Wat het openbaar vervoer betreft, valt het op dat de Visienota mogelijke conflictpunten angstvallig ontwijkt. Geplande tramverlengingen gaan niet naar Schilde, Brasschaat en Ekeren. De Ringland Academie betwijfelt of een ‘HOV-bus’ naar die gemeenten qua doorstroming en capaciteit even hoogwaardig kan zijn als een sneltram.

Het gr ootste knelpunt is het gebrek aan investeringsbudget. ‘Het heeft het geen enkele zin om ambitieuze netwerken uit te tekenen wanneer De Lijn en de NMBS enkel geconfronteerd worden met besparingen en afbouw. Hier is een omwenteling nodig en die zal en mag geld kosten’, aldus Luc Vanmaele.

Het Routeplan vergt ook een geïntegreerd beleid met alle actoren op alle beleidsniveaus. ‘Het hokjesdenken van stad, rand, gewest, De Lijn en de NMBS blijft nog steeds de kop opsteken. Het Ringspoor bv., een idee uitgewerkt in de Ringland Academie, is nog steeds geen prioriteit voor de NMBS.

2. Fietsbeleid volgt evoluties niet

Ondanks de forse inspanningen voor fietsostrades en het wegwerken van missing links, blijven er nog veel gevaarlijke knelpunten op drukke steenwegen en verbindingswegen, waar de autodoorstroming nog steeds prioritair is. Er wordt nog te weinig rekening gehouden met recente evoluties in het fietsgebruik (meer en andere fietsen). Het fietsgebruik groeit sneller dan de investeringen in infrastructuur.  

3. Auto: te veel en/en-verhaal

‘Het volstaat niet te focussen op openbaar vervoer en fiets, als de auto niet tegelijk op de juiste plaats gezet wordt’, oordeelt Luk Vanmaele. Volgens Ringland moeten P&R’s bv. ver genoeg van de stadsrand gesitueerd worden, net voor de files beginnen, met overstap op een snelle en frequente verbinding met het openbaar vervoer.

P&R binnen de urbane zones (bv. Antwerp Expo, Sportpaleis) zijn in strijd met de doelstellingen van de modal shift. Ringland vraagt dat de bouw van geplande parkeergarages in de centra on hold gezet wordt. Er is een verschuiving nodig van bezoekersparkeren naar bewonersparkeren. Daarnaast moeten bewonersparkeerkaarten beperkt worden tot maximaal één per huisadres.

Luk Vanmaele: ‘Het is nog te veel een en/en-verhaal. Voor een echte modal shift moeten scherpe keuzes gemaakt worden. De auto moet niet compleet geweerd worden uit de stad, maar op zijn juiste plaats gezet.’

Ontwerp Oosterweel nog steeds voor doorgaand verkeer

Peter Vermeulen evalueert de stand van zaken aangaande de Oosterweelverbinding (OWV) op basis van drie krachtlijnen uit het Toekomstverbond:

• OWV enkel voor stadsregionaal verkeer
• OWV ontwerpen voor gereduceerde capaciteit
• Noodzakelijke modal split 50/50 tegen 2030

In de jongste ontwerpen van Lantis (het vroegere BAM) is ter hoogte van de noordelijke kanaaltunnel geen op- en afrit voorzien ter hoogte van de Groenendaallaan. Dat betekent dat die tunnel louter gebruikt kan worden door doorgaand verkeer, wat in strijd is met het Toekomstverbond. Ook het gebrek aan een aansluiting van de E17/E34 op de parallelweg naar Oosterweel op Linkeroever illustreert dat. Voorts blijft het ontwerp in te veel capaciteit voorzien.

Positief is dat de fietstunnel in de Oosterweelverbinding op verzoek van de burgerbewegingen verbreed is van 4 naar 6 meter. Om in te spelen op het steeds grotere volume fietsverkeer stelt Ringland bovendien voor met twee boven elkaar liggende kokers te werken. Dat zou de capaciteit nog verdubbelen.

Bevredigend akkoord over Oosterweelknoop

 De onderhandeling over de Oosterweelknoop hebben met het kerstakkoord een bevredigend resultaat opgeleverd: in co-creatie is een eenvoudigere paperclip ontworpen, met minder ruimtebeslag. Daardoor zijn het Noordkasteel en de historische SAMGA-silo’s definitief gevrijwaard.

Grote ontgoocheling: geen gescheiden verkeer aan Sportpaleis

Ronduit ontgoocheld is Ringland over de beslissing om het systeem van gescheiden verkeer, waarover voor de zuidelijke Ring al een akkoord bestond, niet door te trekken naar de noordelijke Ring. Ondanks het unaniem positieve advies van mobiliteitsdeskundigen stond Ringland binnen de ‘stuurgroep Oosterweel’ alleen met zijn pleidooi. De co-creatie-sessies moeten de volgende weken uitwijzen hoe het ontwerp ter hoogte van het Sportpaleis zo veilig mogelijk kan, met garanties voor een maximale overkapping.

Haventracé en A102 prioriteit voor nieuwe Vlaamse regering

In de werkbank Haventracé is het afgelopen jaar nauwelijks vooruitgang geboekt. Een versterkte A12 (met leefbaarheidsmaatregelen voor de noordrand) en de nieuwe A102 (tussen Wommelgem en Ekeren) zijn nochtans prioritair om de noordelijke ring op termijn echt te ontlasten van doorgaand verkeer. Het studiewerk voor de A102 opstarten is een van de dringendste opdrachten voor de nieuwe Vlaamse regering.

Nog maar 3,7 km overkapping beslist - Dringend integrale studie nodig voor R1

In de werkbank Overkapping is het duidelijk dat er dringend meer samenhang vereist is tussen de Ring-zuid, de knoop zuid, de knoop met de E34/E313 en de R1-noord. Daarvoor is een integrale studie voor het geheel van de R1 nodig.

De keuze die in juni 2018 gemaakt is voor de eerste projecten voor de ‘eerste fase van de overkapping’ omhelst - nog maar - 3,7 km overkapping. (Zie dit filmpje ter aankondiging van de Roma-avond.) Dat is dan nog een optimistische inschatting, aangezien hierbij ook de reserveprojecten en het Noordkasteel meegerekend zijn.

Pas met de beloofde integrale studie voor de R1 kan verder nagedacht worden over verdere overkappingen voor de zuidelijke Ring.

Financiering: de gebruiker betaalt

Zonder uitzicht op voldoende financiële middelen, geen overkapping. Tot nog toe is 1,25 miljard euro toegezegd voor de projecten van de eerste fase. Het blijft onduidelijk hoe de overheid de verdere werken zal financieren. Ringland reikte met zijn recente colloquium (3 april) denksporen aan. Rekeningrijden blijft volgens de burgerbewegingen alvast aangewezen, ook als verkeerssturende maatregel met het oog op de modal shift en als inspanning voor het klimaat. Prof. Cathy Macharis (VUB) zal daarop ingaan in haar uiteenzetting in De Roma.   

Op de ja/nee-vraag van Radio Ringland over rekeningrijden antwoordden Groen en sp.a volmondig ‘ja’, CD&V ‘ja, mits voldoende alternatieve vervoerwijzen’, Open VLD ‘ja voor Antwerpen’, PVDA en N-VA ‘ja voor vrachtverkeer’.

Conclusie / Oproep aan politici: Maak Ringland waar!

De vraag ‘Ringland, waar staan we (nog maar)?’ kan volgens volgens de burgerbeweging beantwoord worden met de vaststelling dat het glas half vol is. Maar: het is aan de volgende regering om het glas dringend bij te vullen. Of: ‘Maak Ringland waar!’

Dat is niet alleen de slogan van de nieuwe affiche van Ringland, die sinds Radio Ringland massaal verspreid wordt. Tijdens de Roma-avond zullen alle aanwezigen zich met die wens ook richten tot de politici.

Op zaterdag 25 mei, de dag voor de verkiezingen, wordt de oproep herhaald tijdens de Critical Mass Bike Ride, waarvoor Ringland mee mobiliseert.