Werken Oosterweel voortzetten mét geplande voorzorgsmaatregelen
De werf voor de Oosterweelverbinding op de linkeroever.
Een recente studie heeft aangetoond dat de uitvoering van de infrastructuurwerken voor de Oosterweelverbinding, mét de geplande voorzorgsmaatregelen, geen risico inhoudt op verdere verspreiding van PFAS. Daarom pleiten Ademloos, Ringland en stRaten-generaal ervoor dat de werken zo snel mogelijk hervat worden binnen een saneringstraject. Mogelijke verontreiniging van bodem en grondwater, ook op de rechteroever, moet uiteraard een permanent aandachtspunt blijven, stelt Dirk Avonts namens de drie burgerbewegingen.
Sinds tientallen jaren is er een sluipende verontreiniging met PFAS en verwante chemische derivaten in de ruime omgeving van de 3M-fabriek in Zwijndrecht. Die verontreiniging, die erg divers en variabel is, situeert zich in de bodem en het grondwater. Ook de grond op de werf van de Oosterweeltunnel op de linkeroever is vervuild met PFAS, terug te voeren tot een vervuiling vanuit de 3M-fabriek.
PFAS-vervuiling werd ook vastgesteld in het slib van het Lobroekdok, Asiadok, Straatsburgdok, Amerikadok en Samgadok, evenals ter hoogte van de Royerssluis. In het water van het Albertkanaal werden geen verhoogde PFAS-waarden aangetroffen. De PFAS-vervuiling op de rechteroever is niet te verhalen op 3M. Het is onduidelijk wat de bronnen van de PFAS-vervuiling daar zijn. Afstromend bluswater? Lekkende rioleringen?
Veelzijdige aanpak
Intussen is duidelijk dat dit ernstige probleem een veelzijdige aanpak vergt. Eerst en vooral moet de verdere vervuiling door 3M stoppen. Dat is inmiddels afgesproken. Positief is ook dat er afspraken gemaakt zijn met 3M over de kosten van de sanering (principe ‘de vervuiler betaalt’) en dat de onderhandelingen rond de sanering in de ruime omgeving van 3M volop lopen, zowel met de BBL, Zwijndrecht Gezond en Natuurpunt als met de gemeente Zwijndrecht. Hopelijk raken die afspraken op korte termijn helemaal rond.
Standstill
Wat de Oosterweelwerf zelf betreft, is het voor de burgerbewegingen essentieel dat het standstill-beginsel wordt toegepast, zoals de Raad van State heeft beslist in zijn tweede schorsingsbesluit. Dat wil zeggen dat er geen bijkomende verontreiniging mag gebeuren door het gebruik van uitgegraven bodem. Vandaar het belang van de recente studie van VITO, die aantoonde dat de verdere uitvoering van de infrastructuurwerken, mét de geplande voorzorgsmaatregelen, geen risico inhoudt op verdere verspreiding van PFAS. Het is daarentegen zelfs aannemelijk dat de zorgvuldig uitgevoerde werken de toestand van de bodemvervuiling met PFAS kan verbeteren. Daarom pleiten de burgerbewegingen ervoor om de werken zo snel mogelijk te hervatten, gekoppeld aan een saneringstraject.
De werken op de linkeroever moeten zich situeren binnen de saneringsovereenkomst die de Vlaamse overheid in juli 2022 sloot met 3M in Zwijndrecht: uitgegraven grond mag de sanering niet hinderen of bijkomende verspreiding veroorzaken. Deze saneringsovereenkomst geeft financiële en operationele mogelijkheden om in te gaan op de noden van de bewoners die getroffen zijn door de PFAS-verspreiding vanuit de fabriek van 3M in Zwijndrecht.
Het is eveneens duidelijk dat PFAS en andere mogelijke verontreinigingen van bodem en grondwater ook een permanent aandachtspunt moeten zijn en blijven bij de uitwerking van alle verdere projecten in het kader van het Toekomstverbond, ook op de rechteroever.
Voort onderhandelen
Er is perspectief om uit het PFAS-verhaal te geraken en de volksgezondheid te verbeteren door een zorgvuldige en anticiperende aanpak van de infrastructuurwerken voor autowegen, overkapping, ringparken, fietswegen en tramverbindingen. De burgerbewegingen blijven er ook van overtuigd dat de onderhandelingstafel de beste plek is om daar mee over te waken.
Dirk Avonts, professor Huisartsgeneeskunde en Volksgezondheid,
namens de drie Antwerpse burgerbewegingen