Algemene realisaties
Die droom enthousiasmeert vrijwel onmiddellijk duizenden burgers. De nieuwe burgerbeweging kan meteen steunen op een sterke en gedreven achterban. Tal van vrijwilligers ontfermen zich over de algemene werking van Ringland en zorgen ervoor dat evenementen, burgerwetenschapsprojecten en andere activiteiten op wieltjes lopen. Dankzij de expertise van sympathisanten ontwikkelt Ringland een competente denktank, de Ringland Academie. Daarin denken experts, wetenschappers van de Universiteit Antwerpen en ondernemers na over de stad van de toekomst. Ze diepen de Ringland-plannen verder uit met het oog op een betere leefbaarheid, meer ruimte en groen en meer duurzame verplaatsingen.
Ringland heeft vanaf het begin de wind in de zeilen wegens zijn eenvoudige en ambitieuze plan, maar ook door zijn opmerkelijke communicatiestrategie. Ringland positioneert zich nooit lijnrecht tegenover politici of overheden, maar kiest van meet af aan bewust en resoluut voor constructieve communicatie en participatie.
Ringland overtuigt overheden van een integrale benadering
Na jarenlange stilstand ziet Ringland in de reorganisatie van de Antwerpse Ring een opportuniteit om niet de alleen de verkeersstromen maar vooral ook de leefbaarheid van de stad vlot te trekken. Decennialang benaderden overheden, politici en beleidsmedewerkers de files op de Ring louter vanuit verkeerstechnisch perspectief, en verloren ze daarbij de ruimte rond de autoweg uit het oog. Antwerpen wordt echter hoe langer hoe meer ruimtelijk verscheurd door die Ring, die zich een weg door de wijken en het groen baant.
Ringland benadrukt dat de heraanleg en de overkapping van de Ring ook kansen bieden voor een herwaardering van de hele omgeving. Het biedt daarmee een alternatief voor de vernauwde visie van het toenmalige beleid, die louter op het mobiliteitsaspect focuste. De burgerbeweging biedt zo een plan voor een gezondere leefomgeving en meer open ruimte, waar geluidsoverlast en luchtvervuiling tot een minimum beperkt kunnen worden.
Ringland wint samen met zijn bondgenoten politieke invloed
De eerste jaren van Ringland bestaan uit campagne voeren (o.m. handtekeningen verzamelen voor een volksraadpleging), plannen tekenen en – ondanks tegenwind – toch aansluiting zoeken én vinden bij het beleid en de administratie. Ringland doet dat samen met zijn bondgenoten stRaten-Generaal en Ademloos, twee andere burgerbewegingen die al langer pleiten voor een leefbare stad.
De overtuigingskracht, de doordachte plannen en de rationele argumenten van het nog jonge Ringland geven het aanslepende debat over de Antwerpse Ring een nieuwe impuls. Op aansturen van Ringland stelt de Vlaamse regering een ‘overkappingsintendant’ aan. Alexander D’Hooghe, die begin 2016 aan de slag gaat, krijgt de opdracht de kloof tussen overheden en burgerbewegingen te dichten en samen met experts, organisaties en burgers oplossingen te zoeken voor de mobiliteits- en leefbaarheidsvraagstukken rond de Antwerpse Ring.
Manu Claeys (stRaten-generaal), Peter Vermeulen (Ringland) en Wim van Hees (Ademloos).
Dat leidt in 2017 tot het Toekomstverbond, een formele overeenkomst tussen de burgerbewegingen, de Vlaamse overheid en de stad Antwerpen om op basis van constructieve samenwerking de verkeersknoop te ontwarren en de overkapping te realiseren.
In deze nieuwe verhoudingen zet Ringland voortaan in op zijn rol als co-creator. Tegelijk waakt de burgerbeweging erover dat ze haar kritische blik niet verliest. Ze blijft ijveren voor een volledige overkapping, evenals voor de realisatie van de andere ambities van het Toekomstverbond. De dynamiek tussen de rol als actiegroep en als co-creator is een permanente evenwichtsoefening voor Ringland.
De manier waarop Ringland de betrokkenheid van burgers bij het debat over de Antwerpse Ring vergroot heeft, luidt een nieuw tijdperk in voor het middenveld. Dat is niet langer verzuild en afgekalfd, maar organiseert zich nu projectmatig. In deze nieuwe vorm staat het opnieuw sterker.
Zo slaagt Ringland er samen met zijn bondgenoten in politieke beslissingen te beïnvloeden. Concreet heeft dat bijvoorbeeld al geleid tot:
- de toekenning van een wezenlijk budget voor de eerste fase van de overkapping en de verbetering van de leefbaarheid,
- de oprichting van de Werkgemeenschap,
- de reorganisatie van de BAM (nu Lantis), de bouwheer van de Oosterweelverbinding.
Ringland zet een nieuwe norm voor burgerparticipatie
Ringland bestaat niet alleen voor, maar ook door burgers. De burgerbeweging heeft met haar volharding, expertise en rationele argumenten een plaats aan de onderhandelings- en tekentafel afgedwongen. Daar gooit ze het gewicht van haar achterban in de schaal om resoluut voor doorgedreven burgerparticipatie te gaan bij deelprojecten zoals Over De Ring/De Grote Verbinding en het Routeplan 2030.
Na een moeizame start, maar onder impuls van Ringland, is daarmee een nieuwe norm gezet op het vlak van participatie. Met de zogenaamde scrumsessies wordt bovendien een nieuwe methodiek ontwikkeld, waarbij stakeholders met tegengestelde visies en belangen toch samen aan tafel zitten. Onder neutrale begeleiding worden eerst breed gedragen doelstellingen geformuleerd. Samen met een derde ontwerper die losstaat van de tegengestelde visies wordt vervolgens aan ontwerpend onderzoek gedaan. Op die manier worden schijnbaar onverzoenbare visies uiteindelijk samengebracht tot een coherente en door iedereen gedragen ontwerpoplossing.
Onder meer voor de knooppunten Schijnpoort, Groenendaallaan en Noordkasteel is zo al een oplossing gevonden. In 2021 zijn ook scrumsessies opgestart voor de knopen Oost en Zuid.
Ringland introduceert een innovatieve visie op mobiliteit
Met de hulp van haar experts in de Ringland Academie ontwikkelt de burgerbeweging een innovatieve kijk op mobiliteit en verkeersinfrastructuur. In plaats van een autoweg te bouwen op basis van de bestaande of verwachte verkeersstromen pleit Ringland voor capaciteit op basis van de wenselijke verkeersstromen. De burgerbeweging introduceert zo een toekomst- en aanbodgerichte mobiliteitsvisie als uitgangspunt voor de vernieuwde Antwerpse Ring.
Het ‘wenselijke’ verkeer is enerzijds verkeer dat in de juiste richting gestuurd wordt. Verkeersstromen volgen de daartoe bestemde tracés: het stadsregionale verkeer over de Ring en het doorgaande verkeer langs het noordelijke Haventracé. Anderzijds vormen ook alternatieve verplaatsingsmodi het wenselijke verkeer, aangezien die de ringweg niet doen dichtslibben met individuele personenwagens. Daarom zijn een ring voor de stad, een alternatief rond de stad en een modal shift 50/50 belangrijke uitgangspunten in het Toekomstverbond van de burgerbewegingen en de overheden.
Ringland richtte in 2023 mee de Modal Shift Coalitie op, een samenwerkingsverband van een 30-tal organisaties die onder leiding van de Bond Beter Leefmilieu de overheid onder druk zet om werk te maken van de transitie naar duurzamer verkeer.
Ringland onderbouwt zijn plannen met burgeronderzoeken
Ringland ijvert voor de droom van een overkapte Antwerpse Ring. De experts van de Ringland Academie brengen die droom in kaart met concrete studies die ze toetsen aan wetenschappelijk onderzoek. Om de nodige data daarvoor te verzamelen kan Ringland zijn grootste troefkaart uitspelen: de medewerking van talrijke enthousiaste en geëngageerde burgers.
In de schoot van Ringland ontstaan zo CurieuzeNeuzen en Straatvinken, twee innovatieve burgerwetenschapsprojecten die het pleidooi voor de overkapping, de leefbare stad en de modal shift met feiten en cijfers ondersteunen. Na een succesvolle start in Antwerpen worden beide onderzoeken gaandeweg uitgebreid naar heel Vlaanderen.
CurieuzeNeuzen meet met de hulp van duizenden burgers de luchtkwaliteit. In 2016 nemen 2.000 Antwerpenaren deel. Ze hangen vier weken lang een set met meetbuisjes aan de straatzijde van hun woning. Die buisjes brengen de luchtvervuiling door stikstofdioxide (NO2) in kaart. Het CurieuzeNeuzen-onderzoek in Antwerpen is een internationale primeur: voor het eerst wordt de luchtkwaliteit in een grote stad zo gedetailleerd in kaart gebracht. Het is een initiatief van de Ringland Academie in samenwerking met onderzoekers van de VUB, de UAntwerpen en HIVA - KU Leuven en wordt bekroond met de Jaarprijs 2017 voor Wetenschapscommunicatie. Dankzij het succes van de eerste editie wordt het onderzoek vanaf 2018 uitgerold over heel Vlaanderen. Daarvoor slaan de UAntwerpen en HIVA - KU Leuven de handen in elkaar met de Vlaamse Milieumaatschappij en De Standaard.
Voor Straatvinken tellen burgers sinds 2018 op een donderdag in mei jaarlijks een uurtje het verkeer in hun straat. Die data vormen de basis voor de opvolging van de modal shift naar duurzamer verkeer, een van de engagementen uit het Toekomstverbond dat de Antwerpse burgerbewegingen in 2017 afsloten met de Vlaamse overheid en de stad Antwerpen.
Aan de verkeerstelling is ook de leefbaarheidsbevraging straat-O-sfeer gekoppeld. Daarmee vertellen deelnemers aan de hand van 20 indicatoren (verkeer, sociale aspecten, omgeving en inrichting, …) en een persoonlijk verhaal hoe ze de leefbaarheid van hun straat ervaren. Met de leefbaarheidsrapporten in de hand kunnen burgers het thema op de tafel van de lokale beleidsmakers brengen. Ze bieden zelfs handvatten bij de herinrichting van straten.
Straatvinken is een samenwerking tussen de Ringland Academie, de UAntwerpen en HIVA - KU Leuven. Sinds 2020 kunnen burgers in heel Vlaanderen mee tellen.
Het jongste initiatief inzake burgeronderzoek is Tramvinken. Vrijwilligers noteren met de secondewijzer in de hand structurele vertragingen van het tramverkeer, evenals de oorzaken daarvan. De resultaten worden gepresenteerd aan De Lijn en de wegbeheerders, zodat de knelpunten kunnen worden aangepakt.
(Update 31.12.2023)